AKTAR

Herboloji, otsu bitki bilimi ya da otsu bitkileri inceleyen bilim dalı. Ziraat mühendisliği, botanik ve eczacılığın ilgi ve araştırma sahasına da girer. Ziraat sahasında, tarım alanlarında sorun olan otsu bitkiler, botanik sahasında otsu bitkilerin biyolojisi ve sistematiği, eczacılık alanında ise, otsu bitkilerin farmasotik özellikleri ve insan sağlığında kullanımı gibi konuları içerir. Türkiye’de akademik ve resmi anlamda herboloji, ziraat fakültelerinde bir bilim dalı olarak yer almakta ve Zirai Mücadele Araştırma Enstitüleri’nde şube olarak temsil edilmektedir.

“Aktar”, Arapçada “droglar” anlamına gelen “akakir” kelimesinden gelmektedir ve “ilaçların yapılmasında kullanılan bitkisel, hayvansal ve madensel hammaddeleri satan esnaf” anlamında kullanılmaktadır.
Aktar tabiri Osmanlı döneminde ilaç yapımında kullanılan hammaddeleri satan ve ilaç hazırlayan esnaf topluluğu için kullanılmıştır. Osmanlı zamanında Baharat Yolu ile Hindistan’dan ve diğer Doğu ülkelerinden gelen güzel koku ve baharatların satışıyla başlamış bu meslek, o dönemde ağırlıklı olarak Mısır Çarşısı’nda yapılıyordu, hatta çarşı adını içinde satılan malların Mısır’dan gelmesinden almıştı. Bin bir çeşit baharat, çeşitli otlar, bitkisel çaylar, şifalı doğal karışımlar, bitkisel kapsüller. Açıldığı gün (1664) Osmanlı’nın ecza deposu sayılan Mısır Çarşı’sı baharat, bitki, kahve ve ilaç satış merkezi haline gelmiştir. Osmanlı döneminde halkın ilaç ihtiyacı büyük ölçüde aktarlar tarafından karşılanmıştır. Bu dönemde aktarlar, hekimler gibi usta-çırak yöntemi ile yetişiyorlardı. Aktarlar dış ülkelerden getirilen bitkisel, hayvansal ve madensel ilaç hammaddelerini, kökçü denilen esnaftan aldıkları yerli hammaddeleri ve kendilerince hazırlanan tertipleri satıyorlardı. İstanbul aktarlarının en ünlüleri Mısır Çarşısı’nda bulunuyordu.

Bugün İstanbul’daki aktarların çoğunluğu Mısır Çarşısı Kapalıçarşı’da bulunmaktadır.1850’den sonra İstanbul’da eczanelerin çoğalması, tedavi alanına hazır ilaçların girmesi, bazı aktarların hazır ilaç satmaya başlamaları ve Müslüman halkın aktarları tercih etmeleri gibi sebepler nedeniyle aktarlar yavaş yavaş kapanıp başka yerini başka dükkanlar almıştır. Eski aklarlar bugün genellikle “baharatçı” veya “tohumcu” şekline dönüşmüştür. Bununla beraber çok az bir kısmı halen tedavide kullanılan maddeleri de satmaktadır. Bunlara ‘İnce aktar’ adı verilmektedir.
Günümüzde, Mısır Çarşısı’nda çok az aktar kalmıştır. Kapalıçarşı’da bir çok aktar dükkanı sabuncu olarak hizmet vermeye başlamış çeşit çeşit sabunlar, masaj yağları ile aromatik yağlar da satmaya başlamıştır.